Op maandagavond 25 april vertoonde het Duurzaamheidscafé in samenwerking met LUX de film Tomorrow. In deze film komen pioniers aan het woord die op een ‘eigen wijze’ invulling geven aan landbouw, economie, democratie etc. Na de film volgde het debat met hoogleraar Arnoud Lagendijk en student en voorzitter van de studentenvakbond AKKU, Lisa Busink én natuurlijk met het publiek, onder leiding van Peter de Jong. Een impressie van de avond.
Tomorrow, travel the world of solutions
De film Tomorrow (oorspronkelijk een Franse film ‘Demain’), is een initiatief van actrice Mélanie Laurent. Samen met Cyril Dion en een vrolijk team jonge mensen ging zij op onderzoek uit: ‘Travel the World of Solutions’, luidt de ondertitel van de film. Aanleiding van de film vormde een publicatie in ‘Nature’ in 2012 waarin een twintigtal wetenschappers, waaronder Antony Barnosky en Elisabeth Hadly, onderstrepen hoezeer onze planeet wordt bedreigd: de natuurlijke hulpbronnen raken uitgeput, de temperatuur stijgt en de bevolking en haar ecologische voetafdruk groeit. De ecologische systemen raken hierdoor ontwricht.[1]
De reis voert langs tien plekken in de wereld, waar pioniers landbouw, energie, economie, democratie en educatie opnieuw proberen uit te vinden om de wereld leefbaarder te maken. We maken onder andere kennis met Detroit urban farming movement en met Incredible Edible in Todmorden (GB) rond permacultuur. We zien burgers en raadsleden uit Kopenhagen, op weg naar een energie neutrale stad. En in Bristol maken we kennis met de lokale munt Bristol Pound waarmee de lokale economie een enorme stimulans krijgt. Tussen de verschillende ‘hoofdstukken’ door komen deskundigen aan het woord zoals Vandana Shiva en David Reybroek, die hun visie geven over de noodzaak van en de mogelijkheden voor alternatieve ontwikkelingen.
Iedereen in de zaal houdt een positief gevoel over aan de film, er zijn zoveel goede inspirerende initiatieven! Echter, deze spelen zich wel af tegen de achtergrond van een falend kapitalistisch systeem. Er zijn systemische veranderingen nodig, maar die lijken bijna onmogelijk. Hoewel, aldus Lagendijk in de nabespreking, het falend kapitalistisch systeem zichzelf wel zal opheffen, het zal imploderen.
Nijmegen: vól met duurzame initiatieven
Het barst ook in Nijmegen van de goede initiatieven, neem de Repaircafés, die ooit in A’dam startten, ook hier een groot succes; of de biologische groenten- en fruitpakketten die via de AKKU onder studenten en medewerkers van de universiteit worden verspreid; of Nijmegen Transition Town (http://transitiontownnijmegen.nl/); het Windmolenpark Nijmegen-Betuwe, dat door een burgerinitiatief tot stand is gekomen (http://www.windparknijmegenbetuwe.nl/); LETS Nijmegen etc etc. Er is natuurlijk nog veel meer mogelijk, zie bijvoorbeeld de universiteit, waar binnenkort de Sustainability Agenda 2016-2020 van start gaat). Of de invoering in 2011 van lokaal geld – de Bataaf (www.bataaf.nu) – door omstandigheden ging dit ter ziele maar wellicht is nu het moment om dit weer op te pakken en daarbij de ervaringen vanuit Bristol en elders te gebruiken.
Wat maakt dat deze initiatieven werken?
- De noodzaak, men moet ervan doordrongen zijn.
- Leiderschap en betrokkenheid van de volgende generatie; charismatische leiders die niet boven maar in de gemeenschappen staan, tussen de verschillende domeinen en sectoren in (wetenschap / economie etc).
- Ondersteuning door de (lokale) overheid. Hier hapert het vaak aan want de overheid laat zich, noodgedwongen, vaak leiden door grote bedrijven, investeringen, grondprijzen / vastgoed, regelgeving nationale overheid.
- Kapitaal
- (sociale) Netwerken van gemotiveerde mensen; samenwerking, gemeenschap, ‘wij’- gevoel (zie ook Duitsland, Zwitserland met burgerinitiatieven).
Naast kennis is er ook behoefte aan vaardigheden en positieve betrokkenheid van de media.
Alle initiatieven, zowel in de film als in Nijmegen, hebben één ding gemeen: het zijn kleine, lokale groepen mensen die een alternatief bedenken voor het huidige falende model.
Op weg naar een Hoopvol Perspectief
In het debat en de discussie met de zaal legt Peter de Jong een aantal vragen voor aan Arnoud Lagendijk, hoogleraar economische geografie aan de Faculteit der Managementwetenschappen van de Radboud Universiteit en aan Lisa Busink, student, zij werkt aan haar scriptie over duurzaamheid in het hoger onderwijs bij Het Groene Brein. Verder is zij actief bij Gelderland Circulair Challenge en is zij voorzitter van de studentenvakbond AKKU.
Stellen de pioniers van nu de norm voor de toekomst? Kunnen deze initiatieven leidend worden voor de omschakeling naar een gezonde wereld? Als we maar genoeg mensen mobiliseren, wordt het dan vanzelf onomkeerbaar? Of moet er meer te gebeuren?
De vraag is wat de huidige systemen drijft: de rol van consumenten, de vraaggerichte economie? Of is het de aanbodeconomie? Of moeten we veel meer spreken van de ‘aandachteconomie’; wie de aandacht trekt, krijgt de klanten en bepaalt daarmee productieprocessen. Vanuit de zaal wordt ingebracht dat veel (subsidie)geld nog steeds naar niet-duurzame systemen gaat; denk bijvoorbeeld aan de fossiele energiesector, of de grootschalige monocultuur landbouw. Tevens wordt naar voren gebracht dat duurzaam of biologisch niet altijd binnen het budget van kleine gebruikers valt: “bij de AH is het toch goedkoper”.
Er zit ook een dilemma in kleinschaligheid ( “wat is kleinschalig”, vraagt Busink zich af). Kan véél kleinschaligheid de groeiende wereldbevolking voeden? Toch lijkt kleinschaligheid een belangrijk alternatief, zo stelt Lagendijk op basis van zijn studie van de slow food movement; rond grote steden in Noord- en Zuid-Amerika vind je veel kleinschalige landbouw en daarmee worden voedselkilometers beperkt.
Aan de film ontbreken een paar belangrijke terreinen zoals geschiedenis en filosofie: die zijn nodig om te leren van het verleden en het duiden van het heden (en de toekomst), en om de fundamentele ontwikkelingen ‘im Frage’ te stellen en nieuwe tegen het licht te houden.
De avond bood genoeg input om zelf of vanuit onze instituten zoals de gemeente Nijmegen, de universiteit of vanuit ondernemers, aan de slag te gaan. De komende Duurzaamheidscafé’s, te beginnen op 22 juni a.s., zullen ons daar zeker bij inspireren.
[1] In 2015 brachten beide auteurs het boek: ‘End Game: Tipping Point for Planet Earth?’ bij HarperCollins Publishers uit.
Verslag door Irene Dankelman
