Verslag Duurzaamheidscafé #5: eerlijke handel: van duurzaam beleggen tot Fairtrade inkopen.
Een gevarieerd publiek en een zeer rijke variatie aan sprekers verzamelt zich in LUX om te luisteren en spreken over eerlijke handel. De gespreksleider van de avond is Stefan Verwer. De gasten zijn: Harriet Tiemens, Piet Sprengers, Ted van Hees, de fairtrade groep Nijmegen en het muzikale intermezzo is van Bart Spijkerboer en Gerard van Leeuwen.
De inleiding over eerlijke handel wordt gegeven door Stefan Verwer, de moderator en directeur van LokaalMondiaal.
Bestaat eerlijke handel eigenlijk wel?
Stefan Verwer vertelt over eerlijke handel. Eens in de zoveel tijd steekt de kritiek weer de kop op: hoe eerlijk is fair trade nu daadwerkelijk? En wat is echte handel? Er kunnen veel kritiekpunten gegeven worden over fair trade. Zo zou de organisatie gebruikmaken van tussenpersonen, zo wordt er maar een deel van de oogst van boeren opgekocht waardoor de boeren voor een groot deel afhankelijk blijven van de grillige en oneerlijke marktprijs. Moeten we dan geen fair trade kopen? Moeten we wel meer betalen voor een product dat maar een klein beetje eerlijker is dan het goedkopere alternatief? Natuurlijk wel!
Of een product eerlijk en duurzaam geproduceerd is, wordt op deze manier voor een groot deel bepaald door de consument. Waar is de overheid in deze discussie? Oneerlijke handel kan voorkomen worden door eerlijke en internationale handelsafspraken te maken, bijvoorbeeld in het kader van de Wereldhandelsorganisatie. En ook als die afspraken nog niet gemaakt zijn, kunnen we veel meer doen: want waarom kunnen we illegaal gekapt hout niet tegenhouden bij de grens? Of producten die gemaakt zijn door kinderarbeid een halt toeroepen? Of zorgdragen dat conflictdiamanten, de brandstof van veel verschrikkelijke conflicten in de wereld, niet meer ongehinderd verkocht kunnen worden bij onze juweliers. Vroeger werden die afspraken gemaakt in het kader van de Wereldhandelsorganisatie, maar de laatste jaren liggen de onderhandelingen nagenoeg vast: zelfs over de kleinste handelsregels kunnen de leden van de World Trade Organisation (WTO) het niet eens worden. En dat is schrijnend! Want internationale handel blijft nog steeds zorgen voor een groeiende ongelijkheid in de wereld. Een deel van het bedrijfsleven doet veel pogingen om ketens te verduurzamen. En daarin worden vaak successen geboekt, maar het probleem is dat die successen niet worden vastgelegd in multilaterale handelsregels. Zo blijft de geboekte vooruitgang vaak vrijblijvend en blijft het gemakkelijk voor bedrijven om positieve handelsmaatregelen terug te draaien in tijden van economische crisis.
Internationale handelsonderhandelingen vinden echter ook buiten de WTO plaats. Op dit moment worden er wereldwijd tientallen bilaterale en regionale handelsverdragen onderhandeld. De inzet van ontwikkelde landen hierin is in principe identiek aan de zo bekritiseerde handelsagenda die men in de WTO nastreeft. Maatschappelijke organisaties volgen de WTO niet meer, omdat er daar geen vooruitgang meer wordt geboekt, maar het argument om de WTO niet te volgen, zou dus betekenen dat men de bilaterale en regionale onderhandelingen wel intensief zou volgen, wat in de praktijk niet of nauwelijks gebeurt. Zo kon het dat het Europese Parlement in de zomer van 2013 nieuwe wetgeving goedkeurde die ervoor zorgt dat ontwikkelingslanden in Afrika, het Caribische Gebied en de Stille Oceaan die op 1 oktober 2014 geen regionaal vrijhandelsakkoord met de EU hebben geratificeerd of nog niet zijn gestart met de implementatie van de afspraken, hun toegang tot de Europese markt verliezen. Een eerste lakmoesproef wat dat betreft ligt in de recent gestarte onderhandelingen tussen de VS en de EU. Beide handelsblokken zijn voornemens een alomvattend en ambitieus Trans Atlantic Trade and Investor Partnership (TTIP) af te sluiten, kortom: een vrijhandelsakkoord, welke een voorbeeld kan vormen voor de rest van de wereld.
Maar helaas ligt de nadruk nu vooral op het eigenbelang: op een agenda die gedreven wordt door de belangen van het bedrijfsleven. Er is vooralsnog weinig bekend over de onderhandelingsagenda, maar het is al wel duidelijk dat er gesproken wordt over een bindende geschillenbeslechting: het zogenaamde ISDS-mechanisme (Investor to State Dispute Settlement), dat bedrijven in staat zou stellen om overheden aan te klagen bij een internationaal tribunaal indien nieuwe wetgeving van overheden hun belangen zou schaden. Het zou bedrijven de mogelijkheid geven miljoenenclaims in te dienen, bijvoorbeeld als bepaalde milieunormen hen niet zouden zinnen. Maatschappelijke organisaties vrezen ondertussen dat de onderhandelingen gebruikt zullen worden om bestaande sociale en milieustandaarden uit te hollen.
In alle kritieken op de TTIP klinkt zelden kritiek op de potentiële gevolgen van het vrijhandelsverdrag voor ontwikkelingslanden. En die is er wel; onderzoek uitgebracht door de Bertelsmann Stiftung voorspelt dat ontwikkelingslanden, vooral in sub-Sahara-Afrika, het meest verliezen met het akkoord tussen de VS en de EU. De belangrijkste reden hiervoor is dat de handelspreferenties die ontwikkelingslanden nu genieten, in de vorm van toegang tot de Europese en Amerikaanse markt, aan erosies onderhevig zullen zijn.
Kortom, eerlijke handel gaat verder dan de losse initiatieven van fair trade. De wereld van de internationale afspraken is weerbarstiger dan de succesverhalen.
Fairtrade gemeente Nijmegen
Wethouder duurzaamheid Harriet Tiemens opent de avond van het duurzaamheidscafé en licht toe dat de gemeente Nijmegen een fair trade gemeente wil worden. Daartoe is de Fairtrade groep Nijmegen opgericht. In die groep participeert ook de gemeente Nijmegen volop om te bereiken dat ze in 2015 de eervolle titel FairTrade gemeente behalen!
Eerlijk Geld
Piet Sprengers, van de ASN Bank, spreekt over de drijfveren van de ASN bank om duurzaam te handelen en wat duurzaam handelen betekent voor een bank.
ASN is een bank met een sterk duurzaamheidsprofiel. Ze hebben alleen particuliere klanten en voor die groep een behoorlijk aandeel in de markt, met meer dan 600.000 klanten.
Je kunt weten of je te maken hebt met een duurzame bank als de eerlijke bankwijzer groen uitslaat.
Voor ASN-bank zijn er vier aspecten die eerlijk bankieren vertegenwoordigen:
- De Universele Verklaring van de Rechten van de Mens
- Gelden inzetten om de doelstellingen van het verdrag van Kyoto te halen
- De regelen van de international labour organization
- Our Common Future 2.0: het Brundtland rapport waarin de duurzaamheidsissues aan de orde werden gesteld.
Eerlijk rendement gaat niet over de hoogte van het rendement, maar de herkomst van het rendement.
De ASN-bank meent dat rendement uit wapens en winst maken door het afwentelen van kosten bijvoorbeeld ten koste van klimaat oneerlijk rendement is. Duurzaam bankieren is keuzes maken, de keuze om niet in wapens te investeren. Dit kan alleen binnen de huidige spelregels van de markt. Daarom is het zaak dat die regels worden aangepast.
Het beleid van duurzaam bankieren is gestoeld op 3 pijlers:
- Biodiversiteit
- Klimaat
- Mensenrechten.
Om ervoor te zorgen dat alle investeringen die de ASN-Bank doet ook daadwerkelijk duurzaam zijn, worden de investeringen getoetst aan een duurzaamheidsbeleid:
Eerst worden de raters geraadpleegd, dit zijn onderzoeksbureaus die al meer weten over de werkwijze van een bedrijf. Vervolgens worden NGO’s geraadpleegd, wat weten zij over bedrijven en hun handelen? Vervolgens wordt een advies opgesteld en wordt voor iedere investering apart besloten of de Selectie Commissie de investering duurzaam acht. Ten slotte mag de investering in het beleggingsuniversum. Dit zijn alle projecten waarin geïnvesteerd kan worden.
In 2030 wil de ASN-Bank als eerste bank ter wereld klimaatneutraal zijn. Niet alleen de bank en het kantoor zelf, maar ook alle investeringen die ze doen moeten klimaatneutraal zijn. Hoe gaan ze dat doen: in de zorg, in koopwoningen en in sociale woningbouw gaan ze bijvoorbeeld investeren in energiebesparende maatregelen. En ze gaan sterk investeren in duurzame energie.
Ted van Hees werkt bij Oxfam Novib en is onder andere bezig met het internationaliseren van de eerlijke bankenwijzer. Dit is een website waarop het beleid en de financieringspraktijk van banken met elkaar vergeleken worden. Consumenten kunnen zo banken met elkaar vergelijken op thema’s die zij belangrijk vinden. De site probeert samen met de consument druk op de banken te leggen door de concurrentie tussen banken op Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen te stimuleren. De eerlijke bankenwijzer probeert ook met banken de dialoog aan te gaan over duurzaamheids-thema’s.
Piet Sprengers geeft aan door de eerlijke bankenwijzer onder druk te worden gezet. Ted van Hees geeft aan dat ASN 23 verbeteringen heeft doorgevoerd aan de hand van de eerlijke bankwijzer.
Er wordt gevraagd in hoeverre andere bedrijven bereid zijn duurzamer te worden. De eerlijke bankenwijzer probeert andere banken zo ver te krijgen om hun beleid aan te passen door te vragen of banken die al duurzaam beleid hebben hun beleid aan willen prijzen. Daarnaast vraagt de eerlijke bankenwijzer aan ASN of ze met hun beleid naar de politiek willen gaan, opdat de regels over investeringen verruimd kunnen worden.
Waarom is het zo moeilijk om een duurzame hypotheek aan te vragen? Triodos heeft tegenwoordig wel hypotheken, maar ASN niet omdat het een heel ingewikkelde materie is en het kantoor dan twee keer zo groot zou moeten worden.
De banken die zijn aangekocht door de staat zijn door de vastgoed crisis alerter geworden en meer gericht op de aanpak van ASN.
Pitches Duurzame handel
Mireille Kooke van Coffyn
De koffie die ze branden, maken en verkopen wordt geselecteerd op hun fairtrade label. Daarnaast werkt Coffyn vooral met mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt.
Marisha Maas van Y’abal
Een eerlijke handel in handgeweven stoffen uit Guatemala. Ze wil graag drie punten maken:
- Eerlijke handel is meer dan koffie, thee, chocolade en bananen;
- Eerlijke handel is meer dan eerlijke lonen;
- Eerlijk handelen doe je voor dáár en voor hier.
Fairtrade groep Nijmegen
De fairtrade groep Nijmegen bestaat nu uit tien leden en probeert van Nijmegen een fairtrade gemeente te maken. In Nederland zijn 52 gemeenten al een fairtrade gemeente. Dit betekent dat een groot deel van de winkels, horeca, bedrijven, organisaties, de lokale overheid en haar inwoners eerlijk moeten handelen.
De gemeente moet dan niet alleen werken met eerlijke producten, maar ook de fairtrade aspecten mee laten wegen in haar zakelijke relaties. In de fairtrade werkgroep zit ook een werknemer van de gemeente Nijmegen.
Tot slot van de avond wordt er nog een petje op petje af duurzaamheidsquiz gedaan. De vier winnaars mogen een mooi prijzenpakket uitzoeken dat is samengesteld door de duurzame winkeliers van Nijmegen.
Volgende duurzaamheidscafé is op 31 maart 2015 en zal gaan over duurzaam reizen.
