Bert Lagerweij vervangt Yvonne Keijzers en leidt de avond in. Medicijnen in het drinkwater is een onderdeel van de challenge Zorg en bewegen.
Het onderwerp krijgt een aparte behandeling: in het Marikenhuis. Dit is een ontmoetingsplek voor mensen die geconfronteerd worden of zijn met kanker, voor (ex-) patiënten en hun naasten. Vrijwilliger Willem van Gerwen vertelt er kort over, en we kijken naar dit filmpje dat een duidelijk beeld geeft.
Het Marikenhuis leeft vooral van donaties en is het sponsordoel van Flowlands: een dag lang activiteiten en exposities in het kader van de thema’s ‘Zorg en Bewegen’ en ‘Water ‘ van de Green Capital Challenges.
Suzan van Lieshout vertelt kort over haar ervaring met “pillen”, en haar associatie ermee met maakbaarheid. Er is geloof in wetenschap en in controle over geluk. Ze wilde mensen tot nadenken stemmen en maakte haar eerste kunstwerk van lege strips: Never Unhappy Again.
Prof. dr. Ad Ragas houdt een presentatie en wil in interactie graag antwoord op de vraag “Wie heeft het juiste medicijn om ons milieu gezond te maken?”
Hij schetst de problematiek: mensen gebruiken al sinds mensenheugenis “medicijnen”, maar het gebruik is wel enorm toegenomen. Vooral ouderen gebruiken veel medicijnen, er zijn ook verhoudingsgewijs meer ouderen dan vroeger.
Medicijnen komen in het milieu terecht en beïnvloeden dieren. Het aantal tweeslachtige vissen is benedenstrooms ten opzichte van een rioolwaterzuivering veel hoger dan bovenstrooms. Oorzaak: de anticonceptiepil.
In India en Pakistan stierven gieren massaal. Oorzaak: Diclofenac NRC hierover.
Vooral kleine vissen worden rustiger na het opnemen van Oxazepam en ze worden daardoor eerder opgegeten door grotere soorten.
Antibioticaresistentie is een groot risico, vooral sinds antibiotica werd toegepast in vee.
Hoe komen medicijnen in het milieu terecht?
Via de wc en het riool komen ze in zuiveringsinstallaties en vandaar weer in de rivier en in ons drinkwater. Installaties verschillen in hun werking, ze scheiden vooral poep en plas, maar halen ook verschillende grondstoffen van medicijnen eruit. Niet alles.
Vraag van publiek: heeft een waterfilter systeem zin voor thuisgebruik? Nauwelijks: het hangt af van de kwaliteit van het filter. Hoe beter, hoe duurder. Maar daarnaast: je moet wel ontzettend veel water drinken wil je medicijnresten binnenkrijgen.
Hoe groot is het probleem? 140 ton geneesmiddelen-resten per jaar en daarbij 17 ton gewasbeschermingsmiddelen. Deze laatste groep krijgt veel meer aandacht, omdat het kort en krachtig is. Maar valt eigenlijk in het niet bij de medicijnresten, die 24 uur per dag door het milieu stromen.
Ad doet vooral onderzoek en kan hierdoor voorspellen om welke hoeveelheden het gaat. Hij onderzoekt onder andere consumptie, excretie, naleving voorschriften, verwijdering van restanten, binding aan slib.
Wat heeft meer impact op het milieu: antibiotica of cytostatica?
Antibiotica: vooral in dichtbevolkte gebieden levert het een hoog risico op. Veel mensen slikken het en via poep en plas komt het in het riool en in het (drink)water terecht. Eencelligen eten het, en omdat zij het begin van de voedselketen vormen, komt het ook op die manier weer in ons voedsel terecht.
Daarnaast krijgt vee ook antibiotica toegediend, hetgeen ook in ons voedsel terecht komt.
Vraag publiek: is de farmaceutische industrie geïnteresseerd om hier iets aan te doen?
Op de werkvloer wel, maar het is een bureaucratisch systeem. Ook wil men uiteraard geen doden op zijn geweten hebben.
Lokale verschillen: uit onderzoek blijkt eenzelfde middel in Zweden milieuvriendelijker uit te werken dan in Italië, terwijl een ander middel juist milieuvriendelijker in Italië uitpakt dan in Zweden. Ad verzucht: laat er in vredesnaam geen Europees eenheidsbeleid komen tav bepaalde medicijnen.
Er moet nog veel onderzocht worden. Vooral: hoe ga je om met de afbraakproducten?
Waar komt de grootste antibiotica-stroom vandaan? Niet van het Radboud ziekenhuis: slechts 1%! Het gaat dus vooral om burgers thuis.
Oplossingen:
- Zamel oude medicijnen in en verbeter de verwerking van restanten via het riool.
In Zwitserland kost het 30 euro per persoon per jaar om nog extra trap te maken in de waterzuiveringsinstallatie. Er worden hiermee meer medicijnen uit het drinkwater gehaald. Bij een 4e en eventueel 5e trap zou dat nog beter kunnen, maar het maakt het allemaal wel duurder. Volgens Ad is dit wel de beste oplossing. Het zou in Nederland circa 50 euro per persoon per jaar kosten.
Er zijn nog allerlei technieken in ontwikkeling, zoals urine verhitten met de warmte van bliksem: dit breekt reactieve stoffen af. Dit werkt goed, maar vraagt veel energie, is nog geen duurzame oplossing.
Ook zuiveren en filteren met een Pharmafilter en behandelen met Biofarmaceutica.
Vraag: wat gebeurt er met de ingeleverde medicijnen: ze gaan naar een speciale verbrandingsoven met een certificaat. Hergebruik kan niet, omdat men niet kan garanderen dat degene die de medicijnen inlevert ze goed heeft bewaard: koel, niet vochtig. De werking van de medicijnen kan hierdoor veranderen. - Gerichte aflevering: mbv RNA. Ad laat een filmpje zien waarin je ziet hoe nano vetdeeltjes het medicijn precies op de juiste plaats brengen. Deze zijn afbreekbaar en laten dus geen restanten achter.
- Geef medicijnen een duurzaam label. Hiermee kunnen mensen dan snel zien wat de impact is op het milieu. In het verleden heeft dit al snel geleid tot grote ingrepen bij de industrie. Als 5% van de mensen kiest voor een duurzaam product, was dat een reden om meer duurzame producten te maken.
- Wat nog meer? Het publiek vult aan:
- Voorschrijfgedrag kan beter: artsen schrijven soms veel te veel medicijnen voor; bij een overlijden kunnen nabestaanden dan dozen vol medicijnen afvoeren.
- Juridische maatregelen. Eigenlijk is onze grondwet hard aan vervanging toe en zou er een moreel kompas in moeten worden opgenomen. We leven in een andere tijd, waarin duurzaamheid enorm belangrijk is geworden. Duurzaamheid als norm in de grondwet en met juridisch maatregelen bij overtreding. Mooi thema voor een volgend duurzaamheidscafé?
