Van fossiele naar groene energie, tijdens European Green Capital verkiezing
Een mooie zomeravond, maar liefst 165 bezoekers, een prachtige locatie (voormalige kolencentrale van GDF Suez), én het nieuws dat Nijmegen in 2018 de European Green Capital is; kortom, allemaal ingrediënten voor een bijzondere editie van het Duurzaamheidscafé van 22 juni.
Eerst een rondleiding: Na welkom te zijn geheten door de vrolijke wereldmuziek van Kladderadatsch, worden we in drie groepen over het ENGIE-terrein rondgeleid en krijgen visueel al mee waar energieproducent ENGIE naar toe wil: energie leveren uit zonnepanelen, warmte via een warmtenet aan huishoudens, vloeibaar gas aan schepen en vrachtwagens. We zien de torens waar de stikstofoxiden (“noxen”) en het fijnstof in de verbrandingsgassen van de steenkoolverbranding werden gefilterd. We krijgen informatie over het proces van aangevoerde kolen tot elektrische energie. Knap werk en dan toch: deze vorm van fossiele energielevering heeft slechts 38% rendement. Dat is niet heel erg efficiënt.
Na de ontlading van de bekendmaking dat Nijmegen zich de groene hoofdstad van Europa mag noemen in 2018, werd er ook serieus debat gevoerd over de transitie van fossiele naar groene energie. Avondvoorzitter Ronald Migo begeleidde het debat met strakke hand en de vrolijke muziek van Kladderadatsch versterkte het feestgevoel. Een memorabele avond. Lees hieronder het verslag.
Het debat: Voorzitter Ronald Migro schetst waar het deze avond over gaat: kan deze wereld nog zonder fossiele energie? En wat is de rol van Nijmegen daarin?
Lucia van Geuns, energie deskundige bij TNO geeft ons een ontnuchterende helicopterview van de mondiale energie-ontwikkelingen. Ze laat een grafiek zien waaruit blijkt dat duurzame energie op dit moment nog maar een heel klein percentage uitmaakt van de energiebronnen. Het grootste deel van de energie komt nog altijd van olie, kolen en aardgas. Slechts 4 à 5% wordt geleverd door wind en zon. De verhouding veranderde niet veel in de loop der tijd, maar de behoefte aan energie neemt nog steeds toe, vooral in landen als China en Oost Azië. Daar streven mensen (logisch) nog naar een hogere welvaartsstandaard. Nu heeft 1 miljard mensen een auto, dat zijn er in 2030 ongeveer 2 miljard. Veel van deze auto’s hebben nog een ‘gewone’ CO2-uitstotende verbrandingsmotor. Tegelijkertijd is China voorloper op het gebied van zonne- en windenergie en exporteur van deze technologieën.
Nederland staat al hoog op de welvaartsladder. Hier is veel meer aandacht voor duurzame opgewekte energie. Toch is de verwachting dat fossiele energie voorlopig dominant blijft. Een belangrijke reden hiervoor is het ongelijke speelveld. Wereldwijd krijgt fossiel opgewekte energie viermaal zoveel subsidie dan duurzaam opgewekte energie. Denk aan gesubsidieerde benzineprijzen in Venezuela, aan subsidie op gas in Rusland, aan de rol van de OPEC landen.
Veranderingen in de energiemarkt hebben ook te maken met ‘gebeurtenissen‘. Zo wilde men in Nederland het in 1959 ontdekte gas snel opmaken, omdat men daarna over wilde stappen op kernenergie. Maar na de ramp in de kerncentrale in Tsjernobyl in 1986 en daarna de protesten tegen kernenergie, besloot de politiek om toch door te gaan met gaswinning. En dat heeft weer veel gevolgen voor de mensen in Groningen.
China wil niet afhankelijk zijn van Rusland en kiest daarom voor duurzame energie. De VS willen ook van niemand afhankelijk zijn en kiezen voor het schadelijke schaliegas en schalieolie. Beiden namen dus minder olie af, waardoor de prijs van olie daalde. Fijn voor de consument, maar dit gaat niet heel lang meer duren.
De prijs gaat beslist stijgen, misschien al in 2018. De OPEC wil graag olie leveren aan Azië en zullen er alles aan doen om Iran uit de markt te drukken. Intussen willen de VS misschien toch ook wel importeren omdat de olieprijs nu lager is dan het eigen schaliegas. Met andere woorden: er komt zeker beweging in vanwege gebeurtenissen en geopolitiek. Lees meer hierover in het rapport “De hybride motor van de energietransitie” door Lucia van Geuns en Hans van Cleef.
Vincent Schakel project manager van ENGIE Nijmegen laat een voorlichtingsfilmpje zien. ENGIE Nijmegen wil leidend zijn in de energietransitie naar duurzame energie. De nieuwe naam klinkt in veel talen als “energy” en dat geeft beter aan waar ze nu voor staan dan de oude namen (GDF: Gaz de France) en daarvoor nog Electrabel. ENGIE gaat uit van vier peilers: Decarbonalisatie – Decentralisatie – Digitaliseren – Drukken van verbruik.
Twee verschillende bedrijfstakken zijn naar elkaar toegegroeid. Er was aan de ene kant de opwek-tak (fossiele energie bijgestookt met biobrandstof). Aan de andere kant was er de services-tak: beheerder van WKO’s (warmte koude opslag). Door de kennis van beide takken te combineren, kunnen ze nu een mooie Groene Delta neerzetten.
ENGIE Nijmegen investeert in kleinschalige initiatieven en gaat graag partnerships aan. In september 2015 is het zonnepark met 4.000 zonnepanelen geopend (lees meer). Overigens: Deze 4.000 panelen leveren bij volle zon maximaal 1 MWatt, de kolencentrale kon max. 600 MWatt leveren en daarmee werden 250 huishoudens van energie voorzien. Het zonnepark levert dus maar een fractie van wat de kolencentrale leverde…
Een voorbeeld van zo’n samenwerking: ze kunnen hierdoor nu vloeibaar gas (NLG) aanbieden aan schepen; een veel schonere brandstof dan olie. Maximaal twee schepen per week. Maar er zijn nog te weinig schepen omdat er geen infrastructuur voor is (tankgelegenheid). Die tankgelegenheid komt er ook niet als er geen schepen zijn. ENGIE bedacht een hopelijk tijdelijke oplossing in de vorm van een mobiele tankgelegenheid, waarbij het NLG gas in een vrachtwagen wordt gereden naar de plaats van het ankeren van het schip.
Ander voorbeeld: ENGIE kan energie leveren aan een warmtenet. Maar dat is er nog niet. Overleggen, luisteren naar wensen en innovatieve oplossingen bedenken, voor energiebesparing of -opwekking of anderszins energie gerelateerd (biomassa raffinage ten behoeve van bijvoorbeeld diervoer). Bij voorkeur een totaal aanpak in besparen en verduurzamen, zie The Green Quest.
De derde spreker van de avond is Evert Hassink van Milieudefensie. Hij houdt een pleidooi voor Nijmegen fossielvrij en voor een transitie van gas naar (duurzame) elektriciteit (‘all electric’). Begin daarmee in je eigen huis, is zijn motto. Oplossingen zijn: het isoleren van huizen, beprijzen (gas moet duurder worden), en verminderen van de export van gas. Bij verbranden van gas komt veel CO2 vrij.
Verder moet we stoppen met het exporteren van gas naar andere landen, met hun energie-onzuinige (lekke) huizen. Nederland moet het goede voorbeeld geven. We kunnen best zonder gas.
De Wet milieubeheer moet beter gehandhaafd worden (bedrijven zijn volgens deze wet verplicht om energiebesparingsmaatregelen te nemen als die een terugverdientijd hebben die korter is dan 5 jaar).
Milieudefensie stelt voor: vanaf 2020 geen gas meer uit Groningen en vanaf 2030 helemaal geen gas meer:
- Woningbouwcorporaties moeten hiermee aan de slag. Op dit moment renoveren alleen de goede woningbouwcorporaties woningen tot energielabel B. Álle corporaties moeten hiermee aan de slag en dan gelijk naar label A of A+.
- Afvalverbranders dienen te worden uitgefaseerd als warmtebron voor warmtenetten.
- Inzetten op duurzame verwarmingsbronnen als geothermie of echt duurzame houtsnippers.
- Renoveer per wijk (wijkaanpak).
- Zorg voor sociale transitie; de oudere generatie heeft hulp nodig van de jongere.
Pas op voor een Lock-in situatie: bijv. in Zuid Holland blijven kolencentrales open om het warmtenet te voeden. Zo houdt je die kolencentrales in stand.
Bij verbranden van gas komt veel CO2 vrij. We moeten ons gas niet meer willen exporteren naar andere landen, met hun energie-onzuinige (lekke) huizen. Nederland moet het goede voorbeeld geven. We kunnen best zonder gas.
De Wet milieubeheer moet beter gehandhaafd worden (bedrijven zijn volgens deze wet verplicht om energiebesparingsmaatregelen te nemen als die een terugverdientijd hebben die korter is dan 5 jaar).
Milieudefensie stelt voor: vanaf 2020 geen gas meer uit Groningen en vanaf 2030 helemaal geen gas meer.
- Met name woningbouwcorporaties moeten hiermee aan de slag. Op dit moment renoveren alleen de goede woningbouwcorporaties woningen tot energielabel B. Dat zouden ze allemaal moeten doen en dan meteen naar label A of A+.
- Afvalverbranders dienen te worden uitgefaseerd als warmtebron voor warmtenetten.
- Inzetten op duurzame verwarmingsbronnen als geothermie of echt duurzame houtsnippers.
- Renoveer per wijk (wijkaanpak).
- Zorg voor sociale transitie; de oudere generatie heeft hulp nodig van de jongere.
Pas op voor een Lock-in situatie: bijv. in Zuid Holland blijven kolencentrales open om het warmtenet te voeden. Zo houdt je die kolencentrales in stand.
Debat
Na een korte pauze mag het publiek stemmen over vijf stellingen en de sprekers lichten het één en ander toe.
In de discussie gaat het onder andere over:
- Hoe zorgen we voor een snelle transitie naar duurzame energie? Alle spelers in de markt zijn nodig voor de transitie: zowel bedrijven als Shell en Exxon als overheden en burgers. NB: Shell is in onze ogen groot maar vele staatsoliebedrijven zijn vele malen groter en invloedrijker. 80% van de fossiele energiebedrijven is in handen van staten. Denk bijv. aan Noorwegen.
De overheid zou bedrijven als Shell moeten stimuleren om de transitie te maken en zou sneller en betere keuzes moeten maken aangaande subsidies, vergunningen, afstemmen. ENGIE Nijmegen liep ook tegen de moeizaam en tijdrovend overleg aan met de overheid. Een transitie naar een duurzame samenleving moet sneller “geregeld” kunnen worden. - Over de impact van de gas- en olieprijs wordt opgemerkt dat er ondanks die lage prijs toch nog heel veel investeringen in duurzame energie worden gedaan, met name door koploper China.
- Lucia van Geuns stelt over Nederland het volgende: ‘Wij bevinden ons in de top van de welvaart. We moeten onze verantwoording nemen en laten zien hoe je met minder energie toe kan en op welke manieren je schone energie kan opwekken.’
- Decentraal of juist centraal opslaan? Decentraal werkt sneller, kijk naar Duitsland waar particulieren zelf accu’s kunnen kopen om hun zonne-energie in op te slaan. Terwijl bedrijven die zich ontfermen over opslag natuurlijk commerciële belangen hebben.
Er wordt gerefereerd aan een onderzoek: 30% van de mensen denkt in haar/zijn huishouden groene stroom te krijgen, maar het is in feite maar 5%. Er zijn gelukkig wel steeds meer (kleinere) energieleveranciers die 100 % duurzaam en lokaal opgewekte energie garanderen en waarmaken. Korte discussie over witwassen van certificaten. De vraag dient te worden gesteld hoe groen een waterkrachtcentrale in Marokko (of elders) is? - Je lokt meer vliegen met honing dan met azijn. Maar de combinatie lijkt toch het beste: zowel prijsprikkels geven als het goede voorbeeld. Laten zien dat koelkasten in winkels dicht moeten blijven en wat dat oplevert aan energiebesparing èn boetes bij overtredingen. (milieu/energie-inspectie)
Conclusie debat: Nederland is klein, en moet beslist doorgaan met de transitie naar duurzame energie. Hoe de ontwikkeling wereldwijd zal zijn, hangt veelal af van “gebeurtenissen” (onvoorspelbaar en vaak zeer invloedrijk) en politieke ontwikkelingen tussen grote spelers op de kaart (staten, grote bedrijven en hun behoefte aan invloed/winst).
Deze roerige avond sluiten we af met de onthulling van de tekst in laser op de schoorsteen van de kolencentrale: Nijmegen European Green Capital 2018! Proost!
Over de European Green Capital verkiezing in Ljubljana
Nijmegen was al twee keer in de race voor deze titel en dit jaar was de laatste poging. Alleen gemeenten met meer dan 100.000 inwoners kunnen aan deze competitie meedoen. De Nijmeegse delegatie moest zich presenteren voor de Europese jury in Ljubljana (Slovenië); de Green Capital van dit jaar. Eén eenzame fietser, Henk Horstink, was vanuit Nijmegen naar Ljubljana gefietst en een groep van duurzame Nijmegenaren was de delegatie achterna gereisd met de bus om hen bij te staan tijdens hun presentatie. De jury is onder de indruk dat “half Nijmegen” naar Ljubljana was gekomen om de award te bemachtigen. Burgemeester Bruls benadrukte de samenwerking met duurzame burgers in onze stad.
Drie maal is scheepsrecht want, jawel, Nijmegen is de winnaar en mag zich in 2018 European Green Capital noemen! Deze felbegeerde titel zal duurzame ontwikkeling in Nijmegen een nog grotere boost geven. En het zal de stad veel internationale exposure opleveren. Wordt vervolgd!
PS: Walk of Waste presenteerde in één minuut hun project om bijzondere prullenbakken te laten maken door kunstenaars. Het achterliggende idee is dat deze prullenbakken uitnodigen om het afval daar in te gooien in plaats van op het Waalstrandje. Wie wil sponsoren kan zich melden!
Verslag Karla Mulder
